گردشگری روستایی در دراز مدت پایداری روستاها را دچار مشکل می نماید - وبلاگ لاوان

به گزارش وبلاگ لاوان، ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، گردشگری روستایی در دراز مدت پایداری روستاها را دچار مشکل می نماید.

داستان چیست؟

حمدالله سجاسی قیداری پیرامون توریستی روستایی در دراز مدت پایداری روستاها را دچار مشکل می نماید، اظهار کرد: فعالان حوزه توریستی می دانند که در ایران، مخصوصا با توجه به تعداد روستاهای زیادی که دارد و همچنین با توجه به اینکه بعضی از آثار و جاذبه های منحصر به فرد در روستاهای آن واقع شده، توریستی روستایی در چند دهه گذشته از رونق بسیار بالایی برخوردار شده و در سالهای اخیر نیز افزایش پیدا نموده است.

وی افزود: حتی می بینیم که یکی از تاثیرات تحریم ها رونق توریستی داخلی، مخصوصا توریستی روستایی بوده است، چرا که ما در کشور روستاهای بسیار خوبی داریم که تعدادی از آن در یونسکو به ثبت دنیای رسیده و سالانه میزبان توریستان بسیاری است. مسلما این نوع توریستی اثرات بسیار خوبی بر روستاها دارد.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی ادامه داد: آن چیزی که توسعه پایدار روستایی را از بین می برد و اثرات اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، زیست محیطی و حتی نهادی نامناسب بر آن می گذارد، آسیب های ناشی از توریستی است.

سجاسی اعلام کرد: توریستی روستایی در ایران با بی برنامگی و به صورت خود جوش رونق پیدا نموده و متاسفانه از روی رقابت مکانی که بین روستاها شکل گرفته است، برای توریستپذیر شدن، آسیب هایی را برای مناطق روستایی ایجاد نموده است.

وی اعلام کرد: مشاهده می گردد که بسیار از دهیاران روستاها و شوراهای روستایی کوشش می نمایند به نوعی روستای خود را به عنوان روستای توریستی معرفی نمایند و جذب توریست داشته باشند، چرا که توریست برای روستاها منافع خوبی به همراه دارد. ایجاد تنوع شغلی، ایجاد تنوع زمینه های کارآفرینی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان از نمونه های این منافع است.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی افزود: در بعضی از روستاها آسیب های توریستی به قدری زیاد شده که بعضی از روستاها در ورودی روستای خود تابلوهایی با این محتوا نصب نموده اند که از پذیرش هرگونه توریست معذوریم؛ پس اگر میزان آسیب ها افزایش پیدا کند و روستاییان احساس نمایند که ضررهای زیادی را متحمل می شوند، تعداد روستاهایی که توریست پذیرش نمی نمایند، به مرور بیشتر خواهد شد.

باید جنبه های فرهنگی و اجتماعی روستاها را به عنوان یک نوید در نظر گرفت

سجاسی در مورد ویژگی های توریستی روستایی در کشور ما تشریح کرد: به لحاظ تاریخی ایران و منطقه بین النهرین که سمت جنوب غرب ایران می گردد، از متمدن ترین بخش های دنیا است و اولین سکونتگاه های رسمی دنیا و قدیمی ترین روستاها در آن شکل گرفته است. ایران همانطور که میزبان فرهنگ های بسیار غنی است، میزبان جاذبه های بسیار نادری نیز هست. انکار نمی کنیم که در دیگر کشورها روستاهایی مانند روستاهای ما کمتر به چشم می خورد. ما می توانیم جنبه های فرهنگی و اجتماعی که در روستاهای ما وجود دارد را به عنوان یک امر نوید خنده برای توسعه این نوع توریستی در نظر بگیریم.

وی گفت: در چند سال اخیر تحقیقات بسیاری در حوزه توریستی روستایی در حال اجرا بوده و ضروری است در این تحقیقات به صورت جدی و عمیق به این چالش ها پرداخته شده و مواردی گوشزد گردد، چون اگر شرایط به همین منوال پیش رود، ممکن است توریستی روستایی متحمل آسیب های زیادی گردد.

کاهش فعالیت های کشاورزی و دامداری یکی از آسیب های توسعه توریستی است

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی توضیح داد: از جمله آسیب های توریستی روستایی می توان به جنبه اقتصادی آن اشاره نمود. زمانیکه از توریستی روستایی صحبت می گردد، عده زیادی معتقدند که توریستی روستایی اثرات اقتصادی مثبتی برای روستاها به همراه دارد و هواداران آن بر این باورند که این فرایند باید ادامه پیدا کند، اما اگر بخواهیم به آسیب های این پدیده نگاهی بیاندازیم، متوجه می شویم که یکی از آسیب های توسعه توریستی روستایی می تواند کاهش فعالیت های کشاورزی و دامداری در محیط های روستایی باشد. در واقع با توسعه این نوع توریستی شاید گرایش مردم به فعالیت های کشاورزی در محیط های روستایی کاهش پیدا کند.

سجاسی افزود: برای مثال ممکن است به مرور شاهد افزایش قیمت نامتعارف زمین در محیط های روستایی باشیم، هرچند که در کوتاه مدت روستاییان ممکن است از افزایش قیمت زمین اظهار خوشحالی نمایند، اما در بلند مدت این مسئله می تواند آسیبی جدی به محیط روستا وارد کند؛ حتی در بعضی از روستا شاهد هستیم که رقابت های نامناسب برای زمین شکل می گیرد و این به واسطه اهمیت پیدا کردن زمین های روستاست. زمانی که به شوراهای حل اختلاف روستاییان مراجعه می کنیم، متوجه می شویم اغلب دعوای روستایی ها بر سر زمین است.

وی ادامه داد: مسئله دیگری که به عنوان یک آسیب اقتصادی در محیط های روستایی شکل پیدا می نماید، خرید زمین و خانه توسط افراد غیر بومی است؛ توریستی در حال فراهم کردن بستری است که افراد غیربومی وارد روستاها شده و خانه هایی را با عنوان خانه های دوم خریداری می نمایند یا اینکه بعضی از افراد و دلالان زمین های کشاورزی و باغات را به عنوان زمین های شخصی از روستاییان خریداری می نمایند و می بینیم که در بعضی از روستاها بافت جمعیتی، اقتصادی و معیشتی دچار تغییر و تحول شده و این خود می تواند زندگی اجتماع محور روستاییان را دچار آسیب کند.

ایجاد رقابت برای ارائه خدمات توریستی در روستاها باعث افزایش قیمت خدمات روستایی می گردد

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی ابراز کرد: آسیب دیگر این است که توسعه توریستی افزایش قیمت محصولات و خدمات را در روستاها به همراه دارد. زمانی که توریست به روستا سفر می نماید، انگیزه روستاییان برای جذب منابع اقتصادی از توریستان بیشتر می گردد. به همین دلیل رقابت برای ارائه خدمات به توریستان افزایش پیدا می نماید و این رقابت سبب افزایش قیمت نامتعارف بسیاری از کالاها و خدمات در روستاها خواهد شد. باید توجه داشت این رقابت ها در بسیاری از مواقع با فرهنگ روستایی ما همخوان نیست.

سجاسی اعلام کرد: یکی از مسائلی که در این رقابت نامناسب یا نامتعادل اقتصادی شکل می گیرد، این است که عدالت و توازن اقتصادی در روستاها بر هم می خورد و این مسئله ممکن است در آینده باعث گردد بافت جمعیتی روستاها دچار تغییر شده و محله های خوش نشین و بد نشین ایجاد گردد، چرا که ما جامعه روستایی را به لحاظ اقتصادی و اجتماعی جامعه ای همگن می شناسیم و شاید سرریز شدن منافع در محیط روستا و بهره مندی از منافع اقتصادی حضور توریستان تنها برای تعداد اندکی از روستاییان مفید واقع شده و همین امر باعث ایجاد یک تضاد اجتماعی در محیط روستا گردد.

وی ادامه داد: آسیب های اجتماعی و فرهنگی در کنار آسیب های اقتصادی از مهم ترین موارد است؛ بسیاری از توریستان آخر هفته های خود را در روستاها با هدف توریست سپری می نمایند و چون این افراد بیشتر از شهرها به روستا سفر می نمایند، ممکن است استحاله فرهنگ بومی را به وسیله ورود سبک های جدید و بیرونی به محیط روستا ایجاد کند.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی افزود: در واقع در بلند مدت یک استحاله فرهنگی، به ویژه در نسل جدید، جوانان و بچه ها اتفاق می افتد. تضادهای اجتماعی مدرن ایجاد خواهد شد و سبک زندگی مدرن در روستاها شکل خواهد گرفت که به تناسب آن ممکن است بعضی از ناهنجاری هایی که مناسب قامت زندگی روستایی نیست، شکل گیرد. همین امر ممکن است منجر به افزایش جرایم و دعواهایی بین توریستان و روستاییان به عنوان میزبان گردد.

توریستی روستایی ممکن است باعث از بین رفتن کنترل و نظم اجتماعی روستاییان گردد

سجاسی اظهار کرد: یکی دیگر از آسیب های توسعه توریستی، مخصوصا در روستاهایی که بسیار توریستپذیر است، کنترل سخت اجتماعی در روستاهاست؛ اساسا ما جامعه روستایی را به عنوان جامعه ای می شناسیم که به دلیل کوچک بودن و روابط نزدیک خانوادگی دارای یک خودکنترلی اجتماعی است، اما با ورود افراد غریبه و افزایش حضور توریستان این کنترل و نظم اجتماعی دچار اشکال خواهد شد.

وی ادامه داد: مورد بعد کالایی شدن فرهنگ بومی و سنتی روستاهاست، به این معنی که ممکن است به مرور زمان روستاییان از زندگی عادی خود فاصله گرفته و سعی نمایند خود را با خواسته توریستان منطبق نمایند و هر روزشان را به پاسخگویی به خواسته های توریستان اختصاص دهند که این مورد ممکن است باعث گردد شاخص های زندگی بومی از زندگی روستاییان حذف گردد.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی گفت: در بسیاری مواقع در محیط های روستایی شاهد این هستیم که تضاد منافع اجتماعی بین توریست و جامعه میزبان وجود دارد؛ با توجه به نظریه تخت پرش پروفسور جعفری، توریستی زمانی آغاز می گردد که توریست دوست دارد آزاد باشد، اما روستاییان، روستای خود را محل زندگی خود می دانند. به همین دلیل بعضی اوقات روستاییان این احساس را دارند که توریستان تعهدی به ارزشهای مقصد روستایی آن ها ندارند و آنها را به لحاظ اجتماعی دچار چالش می نمایند.

توریستی می تواند فرایند دنیای شدن روستاها را سرعت بخشد

سجاسی اعلام کرد: روستاها نمی توانند از فرایند دنیای شدن خارج شوند، اما ما توریستی را ابزاری می دانیم که می تواند به این امر سرعت بخشد. در بعضی مواقع این سرعت به شکلی است که جامعه روستایی نمی تواند با آن انطباق پیدا کند و آنجاست که این محیط با آسیب های بیشتری روبه رو خواهد شد.

وی در مورد بعد سوم آسیب ها مطرح کرد: بعد دیگری که می توان به آن اشاره نمود، آسیب های زیست محیطی ناشی از توسعه توریستی انبوه و بی برنامه در محیط های روستایی است؛ همه ما می دانیم که توریستان به صورت قابل توجهی زباله فراوری می نمایند که این موضوع باعث بروز آسیب های زیست محیطی بسیاری می گردد. بسیاری از روستاها توانایی اقتصادی و امکانات جمع آوری زباله ها را ندارد و چون توریست در این زمینه آموزشی ندیده ، زباله های فراوری شده را وارد محیط روستایی می نماید و باعث تخریب های محیطی مانند شکستن درختان، آتش سوزی های جنگل ها و... می گردد.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی ادامه داد: البته بعضی از این موارد به صورت عمدی اتفاق نمی افتد و با اتفاق افتادن آن، منابع روستایی دچار خطر می گردد. آلودگی های صوتی انسانی و خودرویی که به دلیل وجود انبوه توریستان در محیط روستایی فراوری می گردد، در تضاد با آرامش روستاست که این مورد نیز می تواند در بلند مدت باعث فراوری آسیب های دیگری گردد.

روستاها به عنوان زیستگاه و ذخیره گاه ژنتیک شناخته می گردد

سجاسی افزود: این موارد می تواند باعث کاهش جمعیت حیات وحش در روستاها گردد، به این معنی که حضور انبوه انسان ها ممکن است به حیات وحش بومی در روستاها آسیب وارد کند و باعث فرار حیوانات از منطقه مربوطه گردد. ما روستاها را به عنوان زیستگاه و ذخیره گاه ژنتیک می شناسیم و زمانی که حیوانات از محیط زندگی خود فرار نمایند و دور شوند، روستاها از لحاظ ذخایر ژنتیکی دچار اشکال خواهد شد.

وی توضیح داد: زمانی که یک پوشش گیاهی با حضور انبوه توریستان در محیط روستا دچار اشکال و کمبود می گردد، به معنی این است که ذخیره گاه ژنتیک در محیط های روستایی به حالت دستکاری شده تبدیل می گردد. همچنین آلودگی آب های روستا نیز در حال افزایش است، چون اغلب توریستان داخلی به روستاهایی سفر می نمایند که چشمه های فراوانی داشته باشد و با استفاده بی رویه از این منبع باعث ورود آسیب های فراوانی به منطقه شده اند. در مجموع کاهش کیفیت محیط به عنوان یک آسیب جدی در محیط های روستایی نیز بسیار قابل مشاهده است.

تضادهای کالبدی باعث آلودگی های بصری در محیط روستایی شده است

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی تشریح کرد: مساله بعدی که به عنوان یک آسیب باید به آن اشاره نمود، بعد کالبدی آسیب ها بوده که ممکن است به وسیله توریستی وارد روستاها گردد؛ بعضی از مواقع فشارها و مطالبه های توریستی زمینه ساز ورود معماری های نامتقارن و نامتعارف و ایجاد تضاد کالبدی در بافت روستایی خواهد شد. این تضاد کالبدی باعث آلودگی های بصری در محیط های روستایی شده و روستاها در حال از دست دادن جذابیت بصری خود هستند و معماری بومی در حال از بین رفت است.

سجاسی افزود: باید در نظر داشت عوامل زیرساختی روستاها برای توریستی ضعیف است. حال اگر زیرساختی نیز در بعضی از روستاها وجود داشته باشد، مانند بعضی از روستاهای هدف توریستی که توسط دولت پشتیبانی می شوند، این زیرساخت ها شهری بوده که متناسب با محیط روستایی نیست؛ در این روستاها زیرساخت ها متناسب با الگو و استانداردهای شهری بوده و اجازه داده نشده که زیرساخت ها متناسب با فرهنگ روستایی شکل گیرد.

وی ادامه داد: تغییر کاربری های زیاد محیط های روستایی که به واسطه حضور انبوه توریستان در حال رخ دادن است، مانند خانه های دوم که همین خانه ها در بعضی از روستاها به شدت همه گیر شده، در بسیاری از مواقع باعث تغییر بافت جمعیتی روستا شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی در مورد آسیب های اقامتگاه های بومگردی در روستاها مطرح کرد: همانطور که گفته شد خانه های دوم برای پاسخ به احتیاج توریستان در راستای ارائه خدمات و فرهنگ بومی در محیط های روستای آغاز به شکل گیری کرد اما چندین سال است که به مسئولان گوشزد می کنیم، رشد بی رویه اقامتگاه های بومگردی نیز یک آسیب محسوب می گردد.

سجاسی توضیح داد: در نهایت باید به ظرفیت های محیط نیز برای تصمیم گیری در این حوزه توجه گردد. از طرف دیگر بسیاری از اقامتگاه های بومگردی در کنار تمام فعالیت هایی که در احیای موسیقی و سنن منطقه مورد نظر خود انجام می دهد، اما در بعضی از موارد به ارائه خدماتی می پردازد که مربوط به روستایشان نیست و از جایی دیگر گرفته شده و این بیشتر به دلیل رقابت های غلطی است که در زمینه توریستی روستایی به وجود آمده است.

اقامتگاه های بومگردی سبب توسعه توریستی لوکس در روستاها شده است

وی ابراز عقیده کرد: یکی دیگر از انتقاداتی که به اقامتگاه های بومگردی وارد شده، این است که اقامتگاه های بومگردی سبب توسعه توریستی لوکس در محیط های روستایی شده است. بعضا گفته می گردد که چون قیمت بعضی از این اقامت گاه ها بالاست، هر کسی نمی تواند از خدمات آنها استفاده کند و این اتفاق نیز خود باعث آسیب هایی جدید خواهد شد.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی گفت: ورود و حضور افراد غیرمتخصص به توریستی روستایی، مشارکت ضعیف مردم در توریستی روستایی و نبود قواعد و قوانین مدون در زمینه توسعه توریستی روستایی نیز از موارد آسیب های نهادی است که باید به آن بیشتر توجه گردد.